آثار و برکات روزه
یَآ أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَی الَّذِینَ مِن قَبْلِکُم لَعَلَّکُم تَتَّقُونَ [1]
ای کسانی که ایمان آورده اید! روزه بر شما مقرّر گردید، همان گونه که بر کسانی که پیش از شما بودند مقرّر شده بود، باشد که پرهیزگار شوید.
تقوا عامل کاهش فساد
تقوی، به معنای خویشتن داری از گناه است. بیشتر گناهان، از دو ریشه غضب و شهوت سرچشمه می‌گیرند. و روزه، جلوی تندی‌های این دو غریزه را می‌گیرد و لذا سبب کاهش فساد و افزایش تقواست. [2]
تقوی و خداترسی، در ظاهر و باطن، مهم ترین اثر روزه است.
روزه، یگانه عبادت مخفی است. نماز، حج، جهاد، زکات و خمس را مردم می‌بینند، امّا روزه دیدنی نیست. روزه، اراده انسان را تقویت می‌کند. کسی که یک ماه نان وآب وهمسر خود را کنار گذاشت، می‌تواند نسبت به مال و ناموس دیگران خود را کنترل کند. روزه، باعث تقویت عاطفه است. کسی که یک ماه مزه ی گرسنگی را چشید، درد آشنا می‌شود ورنج گرسنگان را احساس ودرک می‌کند.
رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمودند: روزه، نصف صبر است. [3]
روزه ی مردمان عادّی، همان خودداری از نان و آب و همسر است، امّا در روزه خواص علاوه بر اجتناب از مفطرات، اجتناب از گناهان نیز لازم است، و روزه ی خاصّ الخاص علاوه بر اجتناب از مفطرات و پرهیز از گناهان، خالی بودن دل از غیر خداست. [4] روزه، انسان را شبیه فرشتگان می‌کند، فرشتگانی که از خوردن و آشامیدن و شهوت دورند.
رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمودند: هرکس ماه رمضان را برای خدا روزه بدارد، تمام گناهانش بخشیده می‌شود. چنانکه در حدیث قدسی
نیز آمده است که خداوند می‌فرماید: «الصوم لی و اَنَا اَجزی به» روزه برای من است و من آن را پاداش می‌دهم. [5]
اهمیّت روزه به قدری است که در روایات پاداش بسیاری از عبادات را همچون پاداش روزه دانسته اند. هرچند که روزه بر امّت‌های پیشین نیز واجب بوده، ولی روزه ی ماه رمضان، مخصوص انبیا بوده است و در امّت اسلامی، روزه رمضان بر همه واجب شده است. [6]
از رسول خدا صلی الله علیه وآله نقل شده است که فرمود: برای هر چیز زکاتی است و زکات بدنها، روزه است. [7]
آداب و شرایط روزه داری
أَیَّاماً مَعْدُوداتٍ فَمَنْ کَانَ مِنْکُمْ مَّرِیْضاً أَوْ عَلَی سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ وَ عَلَی الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیَةٌ طَعَامُ مِسْکِینٍ فَمَنْ تَطَوَّعَ خَیْراً فَهُوَ خَیْرٌ لَهُ وَأَنْ تَصُومُواْ خَیْرٌ لَّکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ [8]
چند روزی معدود (روزه اجب شده است)، ولی هر کس از شما بیمار یا در سفر باشد، پس (به همان) تعداد از روزهای دیگر (را روزه بگیرد) و بر کسانی که طاقت روزه ندارند (همچون بیماران و پیرمردان و پیره زنان)، لازم است کفّاره ای بدهند، مسکینی را اطعام کنند. و هر کس به میل خود بیشتر نیکی کند (وبیش از مقدار واجب، طعام بدهد)، برای او بهتر است، ولی اگر (آثار روزه را) بدانید، (می فهمید که) روزه گرفتن، برایتان بهتر است. (و هرگز به روزه خواری معذوران، غبطه نمی خوردید. )
اسلام برای هر فرد در هر شرایطی، قانون مناسب دارد.
در این آیه، حکم مسافران، بیماران و سالمندان بیان شده است.
اگر انسان در شرایطی نمی تواند روزه بگیرد، باید در ایام دیگری قضا کند تا از منافع روزه برخوردار شود.
تسلیم فرمان خدا بودن، ارزش است. اگر دستور روزه گرفتن داد،
باید روزه گرفت و اگر حکم به افطار کرد، باید روزه را شکست.
در تفسیر مجمع البیان آمده است: گروهی از اصحاب پیامبر حتّی در حال سفر روزه
به شیر کودک یا جنین نگرانی داشت، باید روزه خود را افطار نماید و این نشانه ی رأفت خداوند است. [9]
افطاری
رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمود:
هرکس با درآمد حلال، روزه داری را به غذا یا آبی افطاری دهد، فرشتگان هر ساعتی و جبرئیل در شب قدر بر او درود می‌فرستند. [10]
افطاری یک عبادت است، به شرط آنکه خالصانه و به قصد قربت باشد. «إِنَّما نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللّهِ» [11]
افطاری اطعام مؤمنان است که به فرموده امام صادق علیه السلام همچون نمازشب، مایه نجات و سعادت آفرین است. «الْمُنْجِیَاتُ إِطْعَامُ الطَّعَامِ» [12]
افطاری، به نوعی اکرام و ادخال سرور مؤمنان است.
افطاری، سبب تالیف قلوب، صله رحم عامل کینه زدائی و نفاق است.
افطاری، سبب آمرزش خود وخانواده و احسان و نیکی به والدین است.
افطاری، وسیله دعوت و ارشاد و هدایت است.
نباید هدف از دعوت و افطاری مباهات و فخرفروشی باشد.
نباید تنها اغنیا و صاحبان و جاه و مقام را دعوت کند.
نباید سفره معصیت و گناه و تحقیر و غیبت و براندازی باشد.
نباید بی احترامی و بی ادبی و برخورد تحقیرآمیز با مهمانان باشد.
نباید با تکلف و تجمّل و چشم و هم چشمی و حسادت باشد.
نباید همراه زورگویی و اذیت همسر و خانواده و دیگران باشد.
در روایتی آمده است که پاداش کسی که روزه داری را افطاری می‌دهد، همچون پاداش روزه دار است.
———-
[1]: (بقره، ۱۸۳)[2]: کافی، ج ۲، ۱۸.[3]: تفسیر المنار.[4]: تفسیر روح البیان.[5]: تفسیر مراغی.[6]: تفسیر نورالثقلین.[7]: بحار، ج ۶۰، ص ۳۸۰.[8]: (بقره، ۱۸۴)[9]: تفسیر برهان.[10]: کنزالعمال، ج ۸، ص ۴۵۹.[11]: انسان، ۹.[12]: کافی، ج ۴، ص ۵۱.